تاریخچه اصطلاح شیعه
«شیعه» در لغتبه معنى پیرو است و در اصطلاح به گروهى از مسلمانان گفته مىشود که رهبرى جامعه اسلامى را پس از درگذشت پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله و سلم از آن حضرت على علیه السلام و فرزندان معصوم او مىدانند.
به گواهى تاریخ، پیامبر گرامى صلى الله علیه و آله و سلم در طول حیات خود در موارد مختلف کرارا از فضایل و مناقب و نیز قیادت و رهبرى على علیه السلام پس از خویش سخن به میان مىآورد.و این توصیهها و سفارشها سبب شده بود که طبق روایات مستند، در همان زمان پیامبر، گروهى دور على علیه السلام را بگیرند و به نام شیعه على علیه السلام شناخته شوند. این گروه پس از رحلت پیامبر بر همان عقیده پیشین خود باقى ماندند و مصلحت اندیشیهاى فردى و گروهى را بر تنصیص رسول خدا در باب رهبرى مقدم نداشتند، وچنین بود که گروهى در عصر رسول خدا و پس از درگذشت او به نام شیعه معروف شدند. به این مطلب در گفتار نویسندگان ملل و نحل نیز اشاره و تصریح شده است.
نوبختى (متوفاى 310ه) مىنویسد: شیعه به کسانى گفته مىشود که در زمان رسول خدا و پس از او، على علیه السلام را به امامت و خلافت پذیرفته و از دیگران گسسته و به او پیوستهاند».(1)
ابوالحسن اشعرى مىگوید: علت آنکه این گروه را شیعه مىگویند آن است که اینان على را پیروى کرده و او را بر دیگر صحابه مقدم مىدارند.(2)
شهرستانى مىنویسد: شیعه کسانى هستند که از على علیه السلام بالخصوص پیروى کرده و به امامت و خلافت او از طریق نص و وصیت قائل شدهاند.(3)
بنابر این شیعه، تاریخى جز اسلام، و سرآغازى جز مبدا پیدایش اسلام ندارد، و در حقیقت، اسلام و تشیع دو رویه یک سکه یا دو نیمرخ از یک چهرهاند که در یک زمان متولد شدهاند. در اصل هشتاد و ششم خواهد آمد که پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم در نخستین روزهاى دعوت آشکار خود، بنى هاشم را جمع کرد و خلافت و وصایت على را به آنان اعلان نمود، و پس از آن نیز در مراحل مختلف، بخصوص در روز غدیر خلافت اورا رسما اعلام داشت.
آرى، تشیع نه زاییده تبانى اهل سقیفه و نه فراورده حوادث دوران قتل عثمان و دیگر افسانهها است، بلکه این خود پیامبر گرامى بود که با رهنمودهاى آسمانى مکرر خویش، بذر تشیع را براى اولین بار در دل صحابه غرس نمود و به مرور زمان آن را رشد داد و جمعى از اصحاب کبار چون سلمان و اباذر را شیعه نامید. مفسران اسلامى در تفسیر آیه ;ژخ÷;ژخ÷ان الذین آمنوا وعملوا الصالحات مقصود از این آیه على و شیعیان اوست.(4) اولئک هم خیرالبریة››( بینه/7) نقل کردهاند که پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله و سلم فرمود:
در تواریخ نام شیعیان على علیه السلام از صحابه و تابعین که به خلافتبلا فصل او پس از پیامبر اکرم معتقد بودند آمده است که ذکر اسامى آنان در این مختصر نمىگنجد. تشیع به مفهوم یادشده، وجه مشترک میان کلیه شیعیان جهان است که بخشى عظیم از مسلمانان گیتى را تشکیل مىدهند.شیعیان در طول تاریخ اسلام دوشادوش سایر مذاهب اسلامى در گسترش اسلام سهم عظیمى را ایفا کردهاند: علوم مختلف را پىریزى، دولتهاى مهمى را پایهگذارى، و شخصیتهاى بسیار برجسته علمى و ادبى و سیاسى را تقدیم جامعه بشریت کردهاند، و اینک نیز در اکثر نقاط جهان حضور دارند.
پىنوشتها
1. فرق الشیعه، ص17.
2. مقالات الاسلامیین:1/65.
3. ملل و نحل:1/131.
4. الدر المنثور:8/589، به نقل از جابر بن عبد الله، ابن سعید خدرى، ابن عباس و علیعلیه السلام.
منشور عقاید امامیه صفحه 149
استاد جعفر سبحانى
